نتیجه یک پژوهش که مؤسسه مشاور اقتصادی برتلسمن انجام داده، شمار مهاجرانی که در فاصله سا ل های 2005 تا 2014 وارد بازار کار آلمان شده اند از 567 هزار به 709 هزار نفر افزایش یافته است. این پژوهش نشان می دهد که بر شمار مهاجرانی که 'شهامت' ورود به بازار کار این کشور و حتی پایه گذاری یک بنگاه اقتصادی مستقل را داشته اند، افزوده شده است؛ از شرکت های 'استارت آپ' گرفته تا شرکت مشاوره یا بقالی.
برتلسمن معتقد است که از فعال شدن مهاجران یا آن ها که پیش زمینه مهاجرت دارند، در اقتصاد آلمان نه فقط خود آن ها، که اقتصاد آلمان نیز سود می برد: بنگاه های اقتصادی که آن ها ایجاد کرده اند، موجب اشتغال دستکم 1/3 میلیون نفر در سال 2014 بوده اند. آرت دوگیز، رئیس موسسه برتلسمن، این مهاجران را 'موتور' کارآفرینی برای اقتصاد آلمان می داند و می گوید اگر شمار شغل های ایجاد شده و صاحبان این شرکت ها را با هم جمع کنیم، سهم آنان در اشتغال زایی بازهم پررنگ تر می شود. آمار این مؤسسه از دو میلیون شغل ایجاد شده سخن می گوید.
** حوزه های فعالیت مهاجران و شمار آنان در ایالت های مختلف
در جدولی که برتلسمن از نتیجه این تحقیقات تهیه کرده، نشان داده می شود که بیشترین این کارآفرینان در ایالت نوردراین وستفالن ساکن هستند و شمارشان به 158 هزار نفر می رسد؛ ایالت بایرن در ردیف دوم با 119 هزار نفر، بادن وورتمبرگ 106 هزار نفر، هسن 77 هزار نفر، برلین 73 هزار نفر، نیدرزاکسن 52 هزار نفر، راینلند پفالز 35 هزار نفر، هامبورگ 28 هزار نفر، شلسویگ هولشتاین 16 هزار نفر، برمن هفت هزار نفر و در ایالت زارلند شش هزار نفر فعال اقتصادی مهاجر تبار جای خود را در بازار کار پیدا کرده اند. در شرق آلمان، با حذف برلین شمار آن ها به 35 هزار نفر می رسد.
البته این نظرسنجی به باور کارشناسان فراگیر نیست و مؤسسه 'تحقیقات بازار'، پروگنوز نتایج آن را با توجه به وسعت و اهمیت اقتصادی آن ارزیابی کرده است. تحقیقات برخی مؤسسات دیگر که کم تر از برتلسمن محافظه کار هستند، نتایج بازهم بالاتری را نشان می دهند؛ از جمله این که صاحبان بنگاه های اقتصادی مهاجرتبار نه تنها در سال های اخیر جرات کردند مستقلاً وارد فعالیت در بازار آلمان شوند، بلکه حوزه های فعالیت آن ها نیز وسیع تر شده است.
به عنوان مثال در سال 2005 هنوز 38 درصد فعالان اقتصادی مهاجرتبار در بخش داد و ستد و رستوران داری بودند، این حوزه در سال 2014 به 28 درصد رسید. بخش بزرگ تری از آنان وارد بخش خدمات و حوزه های دانش محور و صنایع تولیدی شدند. آرماندو گارسیا اشمیت از موسسه برتلسمن می گوید گروهی از مهاجرتباران وارد حوزه هایی مانند شرکت های مشاوره مالیاتی، استارت آپ های مختلف و یا شرکت های متوسط صنتعی شدند.
آمار حضور مهاجران یا مهاجرتباران در این زمینه نیز جالب است: بخش کشاورزی یک درصد، معادن و صنایع فرآوری پنج درصد، ساختمان 15 درصد. بخش خدمات 28 درصد که شامل چهار درصد در حوزه حمل و نقل، ارتباطات و اطلاعات، دو درصد در امور مالی و بیمه، معاملات ملکی 16 درصد و خدمات دولتی و خصوصی 26 درصد.
** موانع بسیار بر سر راه مهاجران
دست اندرکاران این تحقیقات تأکید کرده اند که برای مهاجران، تأسیس یک بنگاه اقتصادی کار ساده ای نیست و آن ها از امکانات مساوی با سایر گروه های اجتماعی برخوردار نیستند. این محدودیت ها از یک سو به قوانین برمی گردند، از جمله محدودیت برای صاحبان شرکت هایی که تبعه یکی از کشورهای اتحادیه اروپا نیستند. اما گارسیا اشمیت می گوید که حتی اگر فرد مهاجرتبار همه شرایط قانونی را هم دارا باشد، باز مشکلات زیادی بر سر راه اوست: مسلط نبودن به زبان، قوانین و بورکراسی پیچیده و شرایط حاکم بر بازار کار. او اضافه می کند که بسیاری از مهاجران برای مطلع کردن خود درباره شرایط بازار کار در آلمان سراغ دوست و آشنای شان می روند و اطلاعاتی ناقص پیرامون استراتژی مناسب و مدیریت پروژه به دست می آورند.
این مهاجران به همین ترتیب درآمد خالص کم تری به دست می آورند: به طور متوسط 30 درصد پایین تر از فعالان اقتصادی غیرمهاجر. گارسیا اشمیت از موسسه برتلسمن می گوید که این نیز به تازه بودن آنان در بازار کار آلمان برمی گردد.
** میزان تحصیلات، پیش درآمدی مهم
تحقیقات برتلسمن نشان می دهد که کیفیت و سطح تحصیلات مهاجران در موفقیت شغلی آنان در اغلب موارد حرف اول را می زند. هرچه این کیفیت و سطح بالاتر باشد، در مجموع میزان استقلال اقتصادی آنان نیز بالاتر است. همین امر نیز به نوبه خود تاثیر مثبتی بر میزان اشتغال و درآمد آنان می گذارد.
حتی اگر نتایج این تحقیقات یک به یک قابل تعمیم به وضع پناهجویان نباشند، اما کاملاً هم از آن جدا نیست. به نظر دست اندرکاران این پژوهش، این مهم است که در میان پناهجویان به دنبال کسانی گشت که سابقه فعالیت و گرداندن یک بنگاه اقتصادی را دارند. سیاست و اقتصاد هم باید دست به دست هم دهند تا برای آنان امکان جهش در بازار کار و فعالیتی موفقیت آمیز را فراهم کنند. امری که به نوبه خود می تواند به اشتغال پناهندگان و هم پیوندی فرهنگی آنان با جامعه میزبان کمک کند.