استان زنجان يکي از استانهايي است که دانشگاهي قوي را در خود دارد و اساتيد برجستهاي در آن به تدريس مشغولند. بديهي است زماني که اين استان بخواهد با همکاري بزرگان علمي و صنعتي خود فعاليت دانشبنياني را شروع کند، در آن موفق خواهد بود. به همين دليل است که استان زنجان با تمرکز بر آيسيتي و الکترونيک توانسته تبديل به قطب آيسيتي شود و در آن پيشرفتهاي چشمگيري داشته باشد. با دکتر جليل خاوندگار، رئيس پارک علم و فناوري استان زنجان که عضو هيئت امنا و دبير انجمن پارکها و مراکز رشد کشور نيز هست، درباره ظرفيتهاي استان زنجان، فعاليت شرکتهاي مستقر در پارک و مشکلات اين شرکتها به گفتوگو پرداختيم.
پارک علم و فناوري زنجان کار خود را از چه سالي آغاز کرد؟
پارک زنجان سابقه اي 13 ساله دارد و از سال 82 کارش را شروع کرده است. در ابتدا به عنوان مرکز رشد آي سي تي با 8 شرکت فعاليت خود را آغاز کرد و امروز اين تعداد به 52 شرکت رسيده است.
چه تعداد از اين شرکتها نوپا هستند و چه تعداد به مرحله صنعتي رسيدهاند؟
در حدود 15 درصد شرکت ها در مرحله صنعتي قرار دارند، 50 درصد از آنها مراحل ابتدايي کار را گذرانده اند و بيش از 30 درصد آنها نوپا هستند.
و در چه حوزه هايي فعاليت مي کنند؟
گرايش عمده پارک به سمت الکترونيک، آي سي تي، برق و الکتروتکنيک است. اين گرايش با دو چيز منطبق است؛ يکي با دانشگاه هاي زنجان که روي اين رشته ها تاکيد زيادي دارند و ديگري طرح آمايش سرزمين که در آمايش اول، پوشش حوزه الکترونيک و الکتروتکنيک جزء وظايف اين استان قرار گرفت و دولت يازدهم هم زنجان را قطب اين حوزه معرفي کرد. به همين دليل ما هم سعي کرديم که در اين مسير راه برويم، به طوري که 65 درصد شرکت هاي پارک در همين حوزه فعال هستند. به خصوص در بخش آي سي تي فعاليت هاي متنوعي شده و شرکت ها توانسته اند هم با خارج از کشور ارتباط برقرار کنند که بيشتر حول محور اتوماسيون و تجهيزات الکترونيکي بوده است، هم در سطح ملي فعاليت هاي ويژه اي انجام دهند که اين فعاليت ها بيشتر به حوزه وب اختصاص دارد و هم شرکت هايي وجود دارند که توانسته اند از اين طريق درآمدهاي خوبي کسب کنند. اين دسته آخر تمرکز خود را روي بحث هاي عمومي کامپيوتر مثل شبکه گذاشته اند.
در مجموع فعاليت هايي که در پارک استان زنجان انجام مي شود، با پارک هاي ديگر چند تمايز اساسي دارد. يکي اينکه ارتباط ما با دانشگاه هاي استان، شهرک هاي صنعتي و به طور کلي صنعت بسيار خوب و نزديک بوده است. همچنين ارتباطات بين المللي قوي و خوبي داشته ايم و کنفرانس بين المللي مديريت سرمايه فکري را برگزار کرده ايم. در آن کنفرانس که استقبال خوبي هم از آن شد، شرايط به گونه اي پيش رفت که ايران را به عنوان يکي از قطب هاي توسعه دانش و معلومات مطرح کرد. از نکات جالب توجه اينکه دانش پيشه هاي سرمايه فکري بدون چشم داشت و با هزينه شخصي به زنجان آمدند و به تبادل اطلاعات پرداختند و راضي برگشتند. در حوزه ارتباطات خارجي فعاليت هاي ديگري هم داشته ايم.
به علاوه افراد حاضر در پارک زنجان توانسته اند رتبه هاي ملي خوبي کسب کنند؛ کارآفرين برتر کشور، پژوهشگر برتر آي سي تي در سال 2005 و مدير برتر فناوري کشور نيز در سال 90 از اين پارک انتخاب شده اند.
لطفا درباره فعاليت هاي بين المللي خود بيشتر توضيح دهيد.
ما توانسته ايم ارتباط خوبي با پارک هاي خارجي نيز برقرار کنيم. با پارک الغزاله تونس، يکي از پارک هاي ترکيه و شهرک فناوري سودان کنفرانس مشترکي در چارچوب کنفرانس جهاني آي سي تي (آي سي تي براي همه) برگزار کرديم و سخنراني کليدي هم توسط پارک زنجان انجام شد.
شخصا در حال حاضر در پيمايش پارک هاي علم و فناوري انگلستان حضور دارم. در اين پروژه شاخص هاي مختلف را بررسي مي کنيم و اندازه مي گيريم تا ببينيم ميزان سرمايه فکري آنها چقدر بوده است و مسائلي از اين دست. از اين پيمايش پاسخ هاي خوبي گرفته ايم که نخستين نتايج آن در کنفرانس سرمايه فکري در روسيه اعلام شد و دومين نتايج آن را هم قرار است در کنفرانسي در بلژيک اعلام کنيم. خوشبختانه اين موضوع به پيمايشي بزرگ تبديل شده و دومين تحقيقات روي اين موضوع در جهان است. مي توانيم از نتايج اين تحقيقات در کشورمان استفاده کنيم. همچنين در حوزه سرمايه فکري باشگاهي وجود دارد به نام نقشه راهبري دانش جهاني که ما نماينده ايران در آن باشگاه هستيم و فعاليت هاي مهمي در حوزه مديريت دانش، فناوري و سرمايه فکري انجام مي دهيم.
باقي شرکت ها در چه حوزهاي فعاليت مي کنند؟ آيا توانسته ايد با استفاده از ظرفيت هاي استان، مشکلات زنجان را حل کنيد؟
باقي شرکت هاي پارک زنجان در بخش هاي الکترومکانيک، سرب و روي - همان طور که مي دانيد زنجان قطب روي است - فعاليت مي کنند و حوزه کاري باقي شرکت ها نيز پراکنده است.
جز بخشي آي سي تي و الکترونيک و... که به آنها اشاره کردم و معادن روي که از ظرفيت هاي استان زنجان است، موضوع جديدي براي اين استان تعريف شده به نام بارانداز شمال غرب کشور که در آن زمينه هنوز کاري انجام نشده است.
مشکلات پارک هاي علم و فناوري کشور را چه مي دانيد؟
من به عنوان عضو هيئت امنا و دبير انجمن پارک ها و مراکز رشد کشور، عضو هيئت امناي منطقه يک و دبير و عضو اتحاديه انجمن هاي نوآوري، فناوري و تجاري سازي در مورد مشکل پارک هاي سراسر کشور صحبت مي کنم. پارک ها در مراحل ابتدايي خوب پيش رفتند و با بودجه اي که به آنها اختصاص يافت، نشو و نماي پارک ها اتفاق افتاد، ولي بعد از آن، پارک هاي ما نياز به سرمايه گذاري خطرپذير دارند، اما اين VC تامين نمي شود. بانک ها و صندوق هاي مالي و اعتباري وام مي دهند، ولي بايد سرمايه گذاري جسورانه اتفاق بيفتد. شتابدهنده هاي ما هم بيش از حد ضعيف هستند و نمی توانند سرمايه گذاران خطرپذير را شناسايي و به شرکت ها معرفي کنند، در حاليکه بسياري از شرکت ها تنها متنظر چنين سرمايه گذاري هايي هستند تا توليد خود را شروع کنند.
دومين مشکلي که وجود دارد، اين است که تعداد زيادي از اين شرکت ها با نهادها و ارگان هاي دولتي کار مي کنند، اما پس از آن که خدمت و محصول را تحويل مي دهند، بايد مدت زمان زيادي منتظر بمانند تا دستمزد خود را دريافت کنند، در حالي که اينها سرمايه اندکي دارند و آن سرمايه را هم در همين راه خرج کرده اند. وقتي دستمزدي دريافت نکنند، نمي توانند کار بعدي را شروع کنند.
موضوع سوم بحث مالکيت فکري است که بسيار حاد است و شرکت ها نگران هستند که مالکيت فکري به نحوي رعايت نشود و عدهاي از فکر آنها سوءاستفاده کنند.
شما چه پيشنهادي براي حل اين مشکلات داريد؟
پيشنهاد من براي حل مشکلات اين است که مديريت يکپارچه اي در حوزه کارآفريني و فناوري به وجود بيايد. اين مي تواند زير نظر هر مجموعه اي باشد. در حال حاضر هر وزارتخانه و ارگاني توقع دارد که در اين موضوع دخيل باشد. هيچ اشکالي هم ندارد، اما اعمال مديريت بايد از سوي مديريتي يکپارچه باشد. يا دولت مي تواند اين کار را انجام دهد، يا مي تواند در اين موضوع دخالت نکند و مانند کشور انگلستان، اين مديريت را به انجمن پارک ها و مراکز رشد بسپارد.