کارآفرینی فرایند ایجاد و دستیابی به فرصت ها و دنبال کردن آنها بدون توجه به منابعی است که در حال حاضر وجود دارد.
به عبارت دیگر، کار آفرینی عبارت است از فرایند نوآوری و بهره گیری از فرصت ها با تلاش بسیار و همراه با پذیرش ریسک های مالی، روانی و اجتماعی با انگیزه کسب سود مالی، توفیق طلبی، رضایت شخصی و استقلال است.
ضرورت کارآفرینی به منزله راهی برای تحقق توسعه و رفع بیکاری، زنان را با افزایش و گسترش فرصت های شغلی بر مبنای خلاقیت که بار فرهنگی- ارزشی بر آن استوار است، رو به رو ساخته است. اگرچه فعالیت های کارآفرینانه زنان همواره با موانع و مشکلات مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همراه بوده اما می توان با استفاده از ظرفیت ها و آموزش هایی که همراه با کسب مهارت باشد آنها را به سمت فعالیت های اثربخش و مفید رهنمود ساخت.
با توجه به اهمیت نقش زنان در توسعه پایدار و ضرورت رفع موانع پیش روی آنها، پژوهشگر ایرنا با سارا شعبان زاده از کارآفرین های جوان و موفق در سطح ملی به گفت و گو نشست.
نقش زنان در توسعه پایدار
شعبان زاده در خصوص نقش زنان در توسعه پایدار گفت: توسعه پایدار به عنوان یکی از بسترهای تعالی و رشد انسان، زمانی می تواند موفقیت آمیز باشد که با یاری و مشارکت همه گروه های اجتماعی باشد. با توجه به اینکه زنان هم نیمی از جمعیت را تشکیل می دهند و ارتباط مستقیمی با گروه های سنی جوانان، نوجوانان و کودکان دارند در زمینه توسعه می توانند نقش بسیار مهم و اثرگذارتری داشته باشند. با این وجود در بسیاری از کشورها مخصوصا در جوامع در حال توسعه و توسعه نیافته به رغم برنامه ریزی ها و حمایت های انجام یافته، زنان نتوانسته اند به جایگاه و نقش مناسب خود در اداره امور کشور و حتی در تصمیم گیری ها دست یابند.
این بانوی کارآفرین ملی افزود: جایگاه نقش افرینی زنان در توسعه پایدار در واقع دست یافتنی نیست بلکه دست ساختنی است. این امر تنها زمانی میسر می شود که زنان از خودسازی شروع کنند و به خود و مهارت های خود باور داشته باشند. بهترین روش برای این منظور هم آموزش بانوان در شاخص های مختلف برای رسیدن به هدف است. پس برای رسیدن زنان به جایگاه مناسب تقویت بنیه علمی و عملی زنان اهمیت زیادی دارد.
وی افزود: به هر حال جامعه ای که می خواهد به سوی توسعه حرکت کند اگر صرفا به عوامل مادی توجه داشته باشد و به کاهش نابرابری ها توجه نداشته باشد نمی تواند به موفقیت هم دست یابد. اگر در جامعه ای ضریب با سوادی، تندرستی شاخص های تغذیه و تامین مسکن، ایجاد اشتغال و درآمد بالا رود اما توزیع مناسبی میان زن و مرد وجود نداشته باشد، آن جامعه توسعه نیافته است. به همین خاطر در بسیاری از کشورها مسوولین متوجه اهمیت نقش زنان در جامعه و در فرایند توسعه شده اند و سعی کرده اند شرایط و بسترهای لازم را برای حضور بیشتر آنها فراهم کنند.
شعبان زاده همچنین گفت: با وجود اطلاع از نابرابری هایی که میان زنان و مردان وجود دارد اما آن را جزو امور روزمره قرار نمی دهیم. تثبیت ذهنی از نابرابری ها که به دلیل عدم پرداختن به چنین مسائلی پیش می آید تبدیل به مشکلی اساسی می شود. در چنین شرایطی ما می توانیم به عنوان کارآفرین تمرکزمان را روی داشته ها و آورده های زنان قرار دهیم تا از قسمت هایی که بطور برابر می توانیم از آنها برخوردار شویم حداکثر استفاده را ببریم.
موانع اجتماعی بر سر کار آفرینی زنان
شعبان زاده در خصوص موانع اجتماعی بر سر کارآفرینی زنان گفت: هنجارهای رایج در زمینه تقسیم کار، وجود نوعی مرز بندی میان کار زنان و مردان، تعدد نقش زنان بطوری که انتظار انجام مسوولیت های متفاوت زنان در قالب همسر، مادر، خانه دار، شاغل و ... را دچار تنش و تضاد می کند موانعی بر سر فعالیت و کارآفرینی زنان شناخته می شوند.
این بانوی کارآفرین ملی همچنین افزود: در نظر گرفتن یک رده سنی خاص و یا قوانینی مبتنی بر مجرد و یا متاهل بودن زنان جهت اخذ مجوز برای انجام یکسری فعالیت ها هم از جمله موانع پیش روی زنان است که من خود به شخصه این موارد را تجربه کردم. من بارها به جاهای مختلف برای گرفتن مجوز رفتم و به من مدام می گفتند شما دو مشکل دارید که ما نمی توانیم به شما مجوز بدهیم یکی به خاطر سن تان است که باید 25 ساله باشید و دیگری مشکل مجرد بودن شما است. با این که طرح شما اولین طرح مطرح شده در کشور است و طرح نوآور و تاثیر گذار است ولی ما نمی توانیم به شما مجوزی به خاطر سنتان بدهیم.
شعبان زاده گفت: مشکلات سنی و مسائلی نظیر این موارد، اموری دست و پا گیر برای انجام فعالیت هایی از قبیل کار آفرینی هستند. چه بسا افرادی قبل از این سنین می توانند کار خود را آغاز و حتی موفق هم شوند.
موانع فرهنگی بر سر کارآفرینی زنان
شعبان زاده در خصوص موانع فرهنگی بر سر کارآفرینی زنان گفت: از طرفی وجود نگاه های مرد سالارانه و سنتی در بسیاری از جوامع که با خود کلیشه های جنسیتی را به همراه دارد مانع از حضور و فعالیت زنان در بسیاری از حوزه ها مخصوص حوزه های فنی و صنعتی شده است.
وی افزود: اگر چه در سال های اخیر این نگاه تا حدودی بهتر شده است اما مساله اصلی این است که زنان ما هم باید بدانند برای چه کاری و به کجا مراجعه می کنند. در صورتی که مسیر مشخص باشد و مطالبه گری ها مشخص باشد و خلاصه انچه را که می خواهند را خلاصه مطرح نمایند بهتر می توانند به مقاصدشان برسند.
موانع اقتصادی بر سر کارآفرینی زنان
شعبان زاده در خصوص موانع اقتصادی بر سر کارآفرینی زنان گفت: فقدان زیر ساخت های تجاری، تخصصی مورد نیاز شرکت های جدید و در حال رشد، نبود زیر ساخت های مناسب فیزیکی برای شرکت های جدید و در حال رشد، فقدان وجود حمایت مالی کافی برای شرکت های جدید و در حال رشد و نبودن برنامه های دولتی برای کمک به اینگونه از شرکت ها از جمله این عوامل هستند.
تحصیلات می تواند کارآفرینی را اثربخش سازد
شعبان زاده در خصوص نقش تحصیلات در زمینه کارآفرینی زنان گفت: میزان تحصیلات بسیار مهم است و به نظر من رابطه مستقیمی بین کارآفرینی و تحصیلات وجود دارد. البته تحصیلاتی که با خود مهارتی را هم به همراه داشته باشد. منظور من تحصیلات کاربردی است.
وی افزود: ما در جامعه تحصیل می کنیم و مهارتی را بدست می آوریم. از دوران کودکی، نوجوانی و جوانی تنها از طریق سیستم تنبیه و تشویق به ما اطلاعات و داده هایی داده می شود تا درآینده بتوانیم در جایی استخدام شویم و شغلی را بدست آوریم. پس تحصیلات هیچ گاه برای اینکه ما مهارتی بیاموزیم، نبوده. تنها کارکرد آنها فقط برای کسب رتبه خوب و شغل مناسب بود. هیچ گاه فنون کارآفرینی به فرزندان ما آموزش داده نشده است.
این بانوی کارآفرین ملی افزود: نتیجه سیستم آموزش و پرورش این خواهد بود که ما نیز به مرور زمان باورهای غلط خود را رشد می دهیم. من به عنوان یک زن کارآفرین برندی به نام 'کید کام، آی سی تی' برای کودکان را طراحی کردم. این طرح در قالب پکیج هایی تولید شده که به ساختن شخصیت کودکان برای کارآفرین شدن آنها کمک می کند. این طرح چه در مناطق محروم و چه در مناطق غیر محروم بازخوردهای مناسبی داشت. به نظر من آموزش بانوان و مهارت دهی بانوان باید فلسفه کارآفرینی به خود بگیرد و در تار و پود ذهنی آنها رسوخ پیدا کند.
وی همچنین افزود: با وجود برخی نابرابری ها ، می توان بر توانمندی ها تمرکز کرد و نقاط مثبت خود را تقویت کرد. من معتقدم باورها، دیدگاه ها و تصورات زنان باید تقویت شود. چون ماهیت زن زایش و باروری است بنابراین این باورها و ایده ها و به تعبیری ایدئولوژی ها هم باید رشد و توسعه کند.
نقش مالکیت در رونق فعالیت های کارآفرینی
شعبان زاده در خصوص نقش مالکیت در رونق فعالیت های کارآفرینی گفت: نقش مالکیت، جایگاه اجتماعی زن را تغییر می دهد و حتی جایگاه اجتماعی را بالاتر می برد. برای مثال من یک شحص حقیقی بودم و برند کید کام و ای سی تی کودک در کشور بصورت ملی را ثبت کردم. بحث حقوقی به من کمک کرد تا در فاصله زمانی کمتری افرادی را با خود همگام کنم. چون زمان در انجام فعالیت ها و یکسری کارها مهم است بنابراین وقتی شما به یک شخص حقوقی تبدیل می شوید در واقع زمان هم برای رسیدن شما به مقاصدتان کوتاه تر می شود و شما هماهنگ تر می توانید فعالیت کنید.
این بانوی کارآفرین ملی افزود: ما همانطور که فرزندی را به دنیا می آوریم و برایش شخصیت حقیقی ایجاد می کنیم باید بتوانیم او را در جهت حرکت به سمت شصیت حقوقی هم کمک کنیم. من خودم وقتی برندسازی را شروع کردم کم کم شخصیت حقوقیم در کنار شخصیت حقیقم رشد کرد و هویت اجتماعی من کامل تر شد. چون با برند کید کام که نوعی آی سی تی برای کودکان است توانستم جایگاه های خاصی را در اجتماع کسب کنم. این برند در واقع دریچه ای به روی ما باز می کند که ما می توانیم از دوران کودکی شخصیت سازی های بینشی و اخلاقی را تقویت کنیم که تنها و فقط کاربران آی سی تی نباشند. درون ما سرشار از داستان های غنی و کهن ایرانی است که نسل به نسل چرخیده و به ما منتقل شده ما می توانیم چالش هایی را به این آموزش ها و محتواها وارد کنیم تا از درون آنها تغییراتی در درونیات و باورهای ما شکل بگیرد.
شعبان زاده افزود: ما می دانیم که در جامعه جهان سومی زندگی می کنیم که کاستی ها و نابرابری هایی دارد اما در برابر این نابرابری ها و کاستی ها هم نمی توان دست روی دست گذاشت و منتظر بود تا دو سه نسل دیگر بیایند تا عدالت اجتماعی برقرار شود. برای من مثل خیلی از هم نسلی های خودم فرصت اشتغال فراهم بود و در جاهای مختلف می توانستم استخدام شوم اما از این امر صرف نظر کردم و به سمت کارآفرینی روی آوردم تا کاستی ها و نابرابری ها را کمتر کنم. برند کید کام ررا حدود 15 سال با همه سختی ها هدایت کردم و حتی به سمت تولیدات خارج از کشور کشاندم و در بسیاری از جاها خانم ها و پرسنل هایی سامان دهی کردم که با من کار می کنند. جامعه هدفمندی از زنان در حدود 3 هزار نفر را در حوزه آی سی تی وارد کردم که همچنان فعالیت می کنند. می خواهم این را بگویم که اگر حمایت های موثری از زنان باشد می توان شاهد اتفاقات بسیار خوبی بود.
وی افزود: به نظر من جامعه ما به لحاظ کارمندی به حداکثر رسیده و ما احتیاج به کارآفرینی داریم. کارآفرینی هم یک بخشش ذاتی و بخش دیگرش اکتسابی است. بخش اکتسابی را می توان از طریق آموزش مانند آنچه در خصوص آی سی تی انجام می دهیم ، انتقال دهیم.