تجاری سازی حلقه گمشده تولید علم در فرآیند پژوهش است

پژوهش یا تحقیق روندی هوشیارانه، خلاقانه و سامانمند برای یافت، بازگویی و بازنگری پدیده‌ها، رخدادها، رفتارها و انگاشته‌ها است که برای استفاده از پدیده‌های موجود و دست یافتن به راهکارهای عملی و فناوری‌ها به‌ کار می‌ رود.
جمهوری اسلامی ایران با تولید 22 درصد مقاله جهان رتبه نخست را در بین 57 کشور برتر جهان به خود اختصاص داده است و در زمینه فناوری با جهش 10 پله ای به رتبه 65 در سال 2017 رسیده است.
برخی از کشورهای منطقه از جمله عربستان، امارات و مصر با وجود افزایش 10 پله ای ایران در حوزه فناوری در این زمینه شرایط بهتری نسبت به کشور ما دارند.
اکنون 78 شرکت دانش بنیان در استان مرکزی وجود دارد که 49 شرکت آنها در پارک علم و فناوری استان و 9 شرکت در دانشگاه اراک مستقر هستند.
امسال 6 میلیارد و 500 میلیون تا هشت میلیارد ریال برای فعالیت های پژوهشی در استان مرکزی به دستگاه های اجرایی اختصاص یافته است و بر اساس مصوبه کارگروه پژوهش و برنامه ریزی استان؛ این اعتبارات برای انجام فعالیت های پژوهشی پنج تا شش اولویت اساسی هزینه می شود.
به گفته کارشناسان حوزه تحقیقات و پژوهش استان مرکزی، اکنون فعالیت های پژوهشی در دستگاه های مختلف به صورت مجزا انجام می شود و برای دستیابی به یک برنامه هماهنگ پژوهشی و آماری به سامانه جامع پژوهش نیاز است.
در چند سال اخیر تجاری سازی علم در دستور کار دانشگاه اراک قرار گرفته است و بر این اساس در سه سال گذشته 26 شرکت فناور و 9 شرکت دانش بنیان در این دانشگاه ایجاد شده است.
جمهوری اسلامی ایران رتبه نخست تولید علم در بین 57 کشور برتر جهان را دارد
رئیس پارک علم و فناوری استان مرکزی گفت: جمهوری اسلامی ایران در بین 57 کشور برتر جهان با 22 درصد تولید مقاله های علمی رتبه نخست تولید علم را به خود اختصاص داده است.
« محمد رفیعی» افزود: کشور ترکیه 16 درصد و عربستان هشت درصد تولید علم را در بین این کشورها برعهده دارند که این مهم نشان دهنده شاخص سه برابری تولید علم در جمهوری اسلامی ایران نسبت به عربستان بوده است.
وی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران در زمینه فناوری با 10 پله صعود از رتبه 65 در سال 2016 به رتبه 75 در سال 2017 رسیده است و سایر کشورها از جمله عربستان، امارات و مصر در این حوزه به موفقیت هایی دست یافته اند.
رئیس پارک علم و فناوری استان مرکزی خاطر نشان کرد: رتبه ایران در کاربست تکنولوژی نیز از رتبه 45 در سال 2017 به رتبه 11 در سال 2018 رسیده و این مهم نشان دهنده این است که دانشگاهیان و مسئولان به این نتیجه رسیده اند که تولید علم به تنهایی در کشور کافی نیست و باید به سایر حوزه ها نیز توجه جدی شود.
رفیعی یاد آور شد: اکنون سه دهم درصد از بودجه تولید ناخالص ملی کشور به حوزه پژوهش اختصاص یافته است و با وجود اختصاص بودجه 20 برابری کشور عربستان به این حوزه، جمهوری اسلامی ایران رتبه نخست را در تولید علم در منطقه دارد که این مهم نشان دهنده از خودگذشتگی و کار جهادی در این حوزه است.
رفیعی همسو کردن پژوهش و فناوری در جهت رفع مشکلات مردم و جامعه را لازمه مهم تولید علم عنوان کرد و گفت: اکنون اقدام های مناسبی با همدلی مسئولان و دانشگاه ها در این زمینه در استان مرکزی انجام شده است.
وی ادامه داد: استان مرکزی اکنون به عنوان چهارمین استان صنعتی کشور با وجود برخورداری از ظرفیت های بسیار مناسب صنعتی و خدماتی در حوزه آموزش عالی و ارائه خدمات به دانش آموزختگان دانشگاه هایی نسبت به سایر استان ها وضعیت نامناسب تری دارد.
رئیس پارک علم و فناوری استان مرکزی گفت: اکنون دانشجو کار آفرین در استان تربیت می شود و پس از تاسیس شرکت دانش بنیان به دلایل مختلفی از جمله چالش های تجاری سازی، به سایر استان ها مهاجرت می کند.
رفیعی افزود: هماهنگ شدن برنامه های جامع پژوهش محور با رویکرد تربیت نسل کارآفرین و خلاق ضمن ایجاد مولفه های اشتغال پایدار، شمار محققان و پژوهشگران مقیم را در این استان فراهم می کند.
تجاری سازی تحقیقات پژوهشی راهبردی حیاتی در فرآیند تولید علم استان مرکزی است
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه اراک نیز در این میزگرد گفت: اکنون 2 قشر شامل دانش آموختگان فوق لیسانس و دکتری دانشگاه ها و پژوهشکده های بخش خصوصی در حوزه فعالیت های پژوهشی در کشور اشتغال دارند.
«علیرضا فضلعلی» افزود: سرمایه گذاری و اختصاص اعتبار از جمله نیازهای مهم برای حضور پژوهشگران در حوزه فعالیت های پژوهشی به شمار می رود.
وی ادامه داد: اکنون در بخش دولتی ساز وکار خاصی برای اجبار دانشجویان و دانشگاهیان به فعالیت های پژوهشی وجود دارد و این افراد با حداقل هزینه ها و برخی موارد با هزینه شخصی به تولید مقاله های علمی اشتغال دارند.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه اراک گفت: اساتید دانشگاه ها برای ادامه همکاری با مراکز علمی باید با انجام فعالیت های پژوهشی و مقاله های علمی در مدت پنج تا هشت سال به درجه استادیاری ارتقا یابند در غیر این صورت این مراکز از ادامه همکاری با آنان خودداری می کنند.
فضلعلی پژوهش را فرآیندی بلند مدت دانست و خاطر نشان کرد: به نتیجه رسیدن فعالیت های پژوهشی نیازمند زمان طولانی بوده و به دلیل علاقه مندی افراد جامعه به فعالیت های کوتاه مدت، نتایج برخی تحقیقات نیمه تمام می ماند.
وی افزود: اکنون به دلیل کم توجهی به پژوهش، پژوهشکده بخش خصوصی در استان مرکزی وجود ندارد که حضور این بخش در فعالیت های پژوهشی به دلیل سرمایه گذاری، کلید رفع بسیاری از مشکلات است.
فضلعلی گفت: سرمایه گذاری بخش خصوصی در فعالیت های پژوهشی موجب می شود که از این مقاله ها در فعالیت های تولیدی استفاده شده و زمینه تجاری سازی پژوهش ها فراهم شود.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه اراک یاد آور شد: اکنون 100 درصد افراد جامعه با مدرک دیپلم به دانشگاه ها وارد می شوند درصورتی که با توجه به نیاز علمی کشور باید 20 درصد این افراد به مراکز علمی راه یافته و بقیه به فعالیت های فنی و حرفه ای سوق داده شوند.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه اراک خاطر نشان کرد: برخی از افراد به دلیل نبود کار و اشتغال وارد دانشگاه شده و پس از کسب مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد در فعالیت هایی که امکان انجام آنها با مدرک دیپلم نیز وجود دارد وارد می شوند.
فضلعلی گفت: با کاهش ورودی دانشگاه ها بر اساس نیاز کشور می توان کیفیت آموزش را در مراکز علمی کشور افزایش داد.
وی ادامه داد: در چند سال اخیر تجاری سازی علم در دستور کار دانشگاه اراک قرار گرفته است و بر این اساس در سه سال گذشته 26 شرکت فناور و 9 شرکت دانش بنیان در این دانشگاه ایجاد شده است.
پژوهش های کاربردی کلید توسعه و پیشرفت کشور است
مدیرکل برنامه ریزی، نوسازی و تحول اداری استانداری مرکزی نیز گفت: محور تصمیم گیری های راهبردی، انجام فعالیت های پژوهشی و فناوری است و این مهم نقش بسزایی در بهبود توسعه کشور به همراه دارد.
«سعید موسایی» افزود: توسعه کشور با میزان انجام فعالیت های پژوهشی و فناوری در جامعه ارتباط مستقیم داشته و همواره کشورهایی در فعالیت های تولیدی و صنعتی موفق هستند که به تحقیقات و پژوهش های کاربردی توجه ویژه دارند.
وی ادامه داد: اگر در کشور خواهان پیشرفت در فعالیت های پژوهشی و تبدیل علم و ثروت هستیم باید توجه به زیر ساخت های این حوزه در دستور کار مسئولان قرار گیرد.
مدیرکل برنامه ریزی، نوسازی و تحول اداری استانداری مرکزی افزود: اکنون زیر ساخت های مناسبی به واسطه وجود پارک علم و فناوری و دانشگاه های مختلف در این استان به وجود آمده است.
موسایی افزود: با وجود این زیر ساخت ها به دلیل نبود پژوهشکده های بخش خصوصی کمبودهایی در زمینه فعالیت های پژوهشی در استان احساس می شود.
وی ادامه داد: وجود جریان تبادل اطلاعات و دسترسی پژوهشگران به نشریات علمی و تخصصی و وجود نیروی انسانی ماهر از دیگر عوامل مهم برای انجام فعالیت های پژوهشی است.
شناسایی مزیت های استان مرکزی کلید موفقیت پژوهش است
رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات اتاق بازرگانی استان مرکزی نیز گفت: شناسایی مزیت های استان و اختصاص اعتبار به انجام فعالیت های پژوهشی در این حوزه کلید عملیاتی شدن و تجاری سازی امر پژوهش است.
«غلامعلی حاجی» نیروی کار ماهر و سرمایه را 2 عامل مهم توسعه و پیشرفت در استان و کشور دانست و افزود: اختصاص اعتبار و سرمایه گذاری در این حوزه از جمله مهمترین راهکارهای افزایش حضور پژوهشگران بخش دولتی و خصوصی در فعالیت های تحقیقاتی و افزایش تولید و درآمدزایی در واحدهای صنعتی است.
وی ادامه داد: دولت اکنون برای موفقیت و رفع مشکلات واحدهای تولیدی و صنعتی باید از هزینه های اضافه و غیر ضروری کاسته و به فعالیت های پژوهشی بیافزاید.
رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات اتاق بازرگانی استان مرکزی گفت: اکنون اعتبارات پژوهشی در بسیاری از دستگاه ها جذب نمی شود و در صورت جذب این اعتبارات به هزینه های جاری افزوده و در برخی حوزه های دیگر هزینه می شود.
حاجی گفت: تقویت جایگاه پژوهش در کشور و نگاه بلند مدت به فعالیت های تحقیقاتی از دیگر عواملی رشد و توسعه یافتگی کشور به شمار می روند.
وی میزان رشد اقتصادی آمریکا را در سال گذشته سه درصد عنوان کرد و ادامه داد: یک و پنج دهم درصد این رشد به دلیل افزایش جمعیت و بقیه آن به واسطه افزایش آموزش و بهره وری حاصل شده است.
رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات اتاق بازرگانی استان مرکزی ادامه داد: اکنون یک چهارم سرمایه های جهان در اختیار آمریکا است که این مهم به دلیل داشتن بیشترین مراکز پژوهشی در اختیار جامعه صنعتی این کشور به دست آمده است.
تصمیم گیری های کوتاه مدت دلیل نبود اعتقاد به فعالیت های پژوهشی است
مدیر آموزش و پژوهش های توسعه سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مرکزی نیز در این میزگرد افزود: 2 نظام تولیدی و اداری اکنون در کشور وجود دارد که بایستی به صورت هماهنگ و بر اساس اولویت های کاربردی فعالیت کنند.
«زهرا آخانی» افزود: تصمیم گری های کوتاه مدت و تلاش برای رفع مشکلات واحدهای تولیدی و صنعتی در کوتاه ترین زمان از مهمترین عوامل نبود احساس نیاز به پژوهش در این واحدها است.
وی ادامه داد: فعالیت های پژوهشی در بلند مدت افزایش تولید و بهره وری را در واحدهای صنعتی، تولیدی و خدماتی به همراه داشته و برخی تصمیم گیری های مقطعی برای رفع مشکلات موجب شده تا فعالیت های پژوهشی از جایگاه مناسبی در تصمیم گیری ها برخوردار نباشند.
مدیر آموزش و پژوهش های توسعه سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مرکزی نبود تعامل مناسب تولیدکنندگان و صنعتگران با فناوری های نوین دنیا را از دیگر عوامل نبود احساس نیاز به پژوهش دانست و گفت: تعامل با دنیا نیازمند انجام رقابت با تولیدکنندگان جهانی است در صورتی که واحدهای تولیدی بخش خصوصی درگیر روزمرگی و مشکلات اقتصادی هستند.
وی تولید ثروت از علم را مهمترین عامل رفع مشکلات واحدهای تولیدی و توسعه هرچه بیشتر کشور و استان مرکزی دانست و گفت: اکنون تولید ثروت بیشتر در کشور از طریق فروش نفت ایجاد می شود و این مهم موجب شده رقابت برای دستیابی به فناوری های روز دنیا و دستیابی به بازارهای جهانی در کشور کم اثر باشد.
مدیر آموزش و پژوهش های توسعه سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مرکزی گفت: تولید ناخالص ملی کشور در سال گذشته یک هزار و 480 هزار میلیارد تومان بود که سه تا پنج دهم درصد این اعتبارات به حوزه پژوهش اختصاص یافت درصورتی که بودجه پژوهشی برخی کشورها 10 تا 15 برابر این منابع مالی است.
آخانی افزود: اکنون 80 دستگاه اجرایی در استان مرکزی وجود دارد که بودجه 24 دستگاه استانی است.
وی ادامه داد: 650 تا 800 میلیون تومان امسال برای فعالیت های پژوهشی به این دستگاه ها اختصاص یافته است که در کارگروه پژوهش و برنامه ریزی استان مقرر شده معضلات استان شناسایی و این اعتبارات برای انجام فعالیت های پژوهشی برای رفع پنج تا 6 مشکل استان اختصاص یابد.
اجرای فرآیندهای پژوهشی در آغاز فعالیت واحدهای تولیدی کشور الزام آور شود
مشاور مدیر عامل توسعه خوشه نفت و گاز استان مرکزی نیز گفت: اکنون اعطای مجوز فعالیت های تولیدی و صنعتی با کمترین سرمایه، بدون مطالعه و توجیه اقتصادی به افراد واگذار می شود.
«مهدی شهری» افزود: شرکت های کوچک ایجاد شده با سرمایه کم و وضعیت اقتصادی کنونی توان رقابت و حضور در حوزه تولید را ندارند و این مهم افزایش شرکت های ورشکسته در استان و کشور را به همراه دارد.
وی ادامه داد: اکنون دانشگاه ها در حوزه فعالیت های پژوهشی رقیب پژوهشکده های بخش خصوصی شده اند.
مشاور مدیرعامل توسعه خوشه نفت و گاز استان مرکزی گفت: دانشگاه ها در مناقصه فعالیت های پژوهشی در دستگاه های دولتی در اولویت هستند که این مهم کاهش رغبت حضور بخش خصوصی را به همراه دارد.
شهری با این سوال که آیا در صورتی که بخش خصوصی فعالیت پژوهشی انجام دهد، خریداری برای این پژوهش وجود خواهد داشت؟ افزود: فعالیت های بخش خصوصی بر اساس سود و زیان انجام می شود و فعالیت هایی که در آنها سودی برای این بخش نداشته باشد، کارساز نیست.
مشاور مدیرعامل توسعه خوشه نفت و گاز استان مرکزی گفت: چه تعداد از پژوهش هایی که در مدت هفت یا هشت سال گذشته در استان انجام شده، تجاری سازی و به مرحله اجرا رسیده است؟
شهری افزود: اکنون نتایج پژوهش ها در برخی مواقع با افکار و سلایق تصمیم گیرندگان متضاد است و زمینه اجرایی شدن این پژوهش ها در جامعه با بن بست روبرو می شود.
وی ادامه داد: تسهیلات برای واحدهای تولیدی و صنعتی در شرایط اقتصادی کنونی سم مهلک است و آیا با انجام فعالیت های پژوهشی جلوی پرداخت تسهیلات به این واحدها را گرفته شده است؟
مشاور مدیرعامل توسعه خوشه نفت و گاز استان مرکزی تصریح کرد: واحدهای تولیدی اکنون با وضعیت روزمرگی که دارند توان انجام فعالیت های پژوهشی و کار توسعه ای را ندارند.
وی با یادآوری شکاف بین دانشگاه و صنعت افزود: دانشگاه ها اکنون علوم روز دنیا را به دانشجویان آموزش می دهند در صورتی که صنعتگران با تجهیزات و دستگاهایی با قدمت 40 ساله به فعالیت های تولیدی اشتغال دارند، باید این فاصله را با به روز رسانی تجهیزات صنعت کاهش دهند.
مشاور مدیر عامل توسعه خوشه نفت و گاز استان مرکزی ادامه داد: صنعت اکنون در حوزه فناوری خواهان حرکت به سمت جلو است آیا با وجود نقدینگی کم، خود تحریمی ها و محدودیت های بین المللی امکان این مهم برای این واحدها فراهم است؟
شهری، ارتباط مالی را لازمه ارتباط صنعت و دانشگاه دانست و گفت: ارتباط صنعت و واحدهای آموزش عالی تازمانی که منافع مشترک و ارتباط مالی بین آنها وجود نداشته باشد ایجاد نمی شود.
وی ادامه داد: ارتباط دانشگاه و صنعت منافع بسیاری برای آنها به همراه دارد و دانشگاه ها می توانند در زمینه شرکت های دانش بنیان یاریگر صنعت باشند.
شهری گفت: 140 واحد در حوزه صنعت نفت در اراک فعال هستند که 70 واحد آنان لوازم اصلی مورد نیاز این صنعت را تولید می کنند که برای توسعه فعالیت های این واحدها مرکز آموزش و پژوهش نفت و گاز با کمک دانشگاه برای ایجاد توسعه پایدار در خوشه صنعت نفتی استان مرکزی راه اندازی شده است.
ظرفیت های مناسب برای انجام پژوهش و فناوری در کشور فراهم است
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی نیز گفت: اکنون حدود 44 هزار پارک علم و فناوری، 2 هزار شرکت دانش بنیان و چهار میلیون و 500 هزار دانشجو در دانشگاه های کشور وجود دارد که 200 هزار پایان نامه تحصیلات تکمیلی و 30 هزار مقاله آی. اس. آی توسط دانش آموختگان مراکز آموزش عالی کشور تولید شده است.
«شهاب خاقانی» افزود: این پایان نامه ها در رفع بخشی از مشکلات صنایع، واحدهای تولیدی کشور نقش آفرینی بسیاری داشته اند.
وی ادامه داد: طرح پایش پژوهش ها در دانشگاه آزاد در سال جاری آغاز و مقرر شده است تمام پژوهش ها از فیلتر این طرح عبور کند.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی ادامه داد: اکنون مشاورانی از صنعت برای تولید پژوهش هایی که رفع مشکلات این حوزه را به همراه داشته باشد در دانشگاه آزاد اسلامی حضور داشته و از نظرات آنان برای انجام فعالیت های تحقیقاتی بهره گیری می شود.
خاقانی گفت: دانشگاه ها در گذشته با هدف تربیت دانشجو ایجاد شده اند و تا کنون با تربیت دانش آموختگان دانشگاهی در انجام وظایف خود موفق بوده اند و اکنون با تغییر رویکرد جامعه و به منظور تولید ثروت از علم این مراکز علمی به سمت مراکز آموزش عالی کارآفرین در حرکت هستند.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی ادامه داد: جامعه انتظار دارد نتایج پژوهش هایی که انجام می شود مثبت باشد در صورتی که همیشه نتایج این طرح ها با انتظارات سازگار نیست.
خاقانی افزود: صنعت بر اساس تکنولوژی های روز دنیا در کشور ایران ایجاد شد و اکنون پس از گذشت سال ها نیازمند به روز رسانی است که به دلیل هزینه ها و مشکلات اقتصادی موجود امکان به روز رسانی برای این بخش امکان پذیر نیست.
وی ادامه داد: دانشگاه ها همواره برای بهره مند شدن از ظرفیت های صنعت و کمک به توسعه این بخش خواهان برقراری ارتباط با جامعه و واحدهای تولیدی هستند و این ارتباط اکنون تا حدودی به دلیل حضور دانش آموختگان این نهادها در جامعه و صنعت برقرار شده است.
تخصیص اعتبار به فعالیت های پژوهشی لازمه توسعه کشور است
مدیرتوسعه صنعتی و کارآفرینی شرکت شهرک های صنعتی استان مرکزی نیز گفت: انجام پژوهش برای توسعه و پیشرفت کشور نیازمند هزینه بوده و رویکرد اختصاص اعتبار به این حوزه برای موفقیت از انجام فعالیت های تحقیقاتی باید در دولت و دستگاه های اجرایی نهادینه شود.
«احسان محتشم زاده» انجام موازی کاری در دستگاه ها را یکی از معضلات انجام فعالیت های پژوهشی دانست افزود: اکنون در برخی موارد چند دستگاه یک اولویت پژوهشی را پیگیری می کنند که این مهم لطمه هایی را به فعالیت های تحقیقاتی به همراه دارد.
وی ادامه داد: اکنون جمهوری اسلامی ایران در منطقه رتبه نخست را در زمینه تولید علم و فعالیت های پژوهشی به خود اختصاص داده است که در عمل این تحقیقات تاثیری در فعالیت های شرکت های خصوصی به همراه نداشته است.
مدیرتوسعه صنعتی و کارآفرینی شرکت شهرک های صنعتی استان مرکزی گفت: اکنون مشکلاتی در زمینه انجام فعالت های پژوهشی در جامعه وجود داشته و در برخی مواقع انجام این طرح ها متناسب با معضلات و نیازهای جامعه انجام نمی شود.
محتشم زاده افزود: ساختار آموزشی کشور اکنون به گونه ای است که اهمیت و روحیه انجام فعالیت های پژوهشی در دوران ابتدایی و راهنمایی به دانش آموزان آموزش داده نمی شود و جوانان و نوجوانان پس از گذراندن این دوره ها با اهمیت و ضرورت فعالیت های تحقیقاتی بیگانه هستند.
اولویت پژوهش برای دانشگاه تعریف نشده است
رئیس فن بازار منطقه ای استان مرکزی نیز در این میزگرد گفت: ماموریت اصلی مراکز علمی کشور اکنون تربیت نیروی انسانی بوده و پژوهش از جمله مواردی است که به عنوان اولویت اصلی برای دانشگاه ها تعریف نشده است.
سید «پیام میرنظامی» افزود: ارتباط صنعت و دانشگاه ها همواره از جمله دغدغه های مسئولان، دانشگاهیان و صنعتگران بوده و ارتباط بین استارت آپ های صنعت و دانشگاه نخستین گام ارتباط این نهادها با یکدیگر است.
رئیس فن بازار منطقه ای استان مرکزی افزود: انجام پژوهش در کشور اکنون به تصمیم مدیران محدود شده است در صورتی با انجام پژوهش کاربردی امکان رفع برخی مشکلات وجود دارد.
وی افزود: استان مرکزی اکنون در انجام پژوهش در بخش خصوصی با مشکل مواجه است و برای رشد و توسعه پژوهش باید به این حوزه توجه ویژه صورت گیرد.
میرنظامی گفت: اکو سیستم پژوهشی استان مرکزی اکنون بسیار مناسب است ولی نظام هماهنگ ارتباطی مناسب بین آنها وجود ندارد.
مدیر فن بازار استان مرکزی گفت: پژوهش وقتی تجاری سازی نشود نمی توان صادرات انجام داد و به دنبال نوسازی تجهیزات واحدهای صنعتی رفت.
از مجموع 78 شرکت دانش بنیان در استان مرکزی 49 شرکت در پارک علم و فناوری استان مستقر است.