فساد اخلاقی کسب و کارها، تهدیدهای محیطی، عدم توجه به مشتریان و تبلیغات فریب دهنده و ... همه از جمله عواملی هستند که وجود بی اخلاقی در کسب وکارها را نشان می‌دهد! در سال‌های اخیر حتی بسیاری از کسب و کارهای موفق و مشهور که خود را متعهد به رعایت قوانین و مقررات می‌دانستند نیز با این قبیل بی اخلاقی‌ها درگیر بودند.
این روزها که کارآفرینان به راه‌اندازی کسب و کارهای نوپای خود مشغولند باید بیشتر از هروقت دیگری به رعایت استانداردهای اخلاقی و ارزش های انسانی توجه کنند.
عوامل موثر بر تصمیم‌گیری با توجه به اصول و ارزش‌های اخلاقی را از ۳ منظر می‌توان بررسی کرد:
۱.عملکرد کسب و کارها و اصول اخلاقی:
برای بررسی عملکرد کسب و کارها می‌توان از معیارهایی نظیر: رضایت مشتریان و کارمندان، توجه به گردش مالی و سودآوری کسب و کار، فرایند یادگیری و رشد شرکت و ... استفاده کرد.
فارغ از معیارهای بالا آن چیزی که اهمیت دارد این است بدانیم الزام به اخلاقیات و تعهد مستمر به آن نیازمند درونی سازی اصول اخلاقی و ارزش ها است. به این معنا که عملکرد تمامی افراد سازمانی از مدیران عالی گرفته تا کارمندان سطوح عملیاتی، تمامی ساختار یک سازمان و ... در تناسب با اصول اخلاقی قرار گرفته‌باشد.
۲. دیدگاه‌های کسب و کار و اصول اخلاقی :
شناخت این دیدگاه ها و توجه به مزایا و معایب استفاده از آنها می تواند در اجرای ارزش ها و اصول اخلاقی به کارآفرینان و رهبران کسب و کارها کمک کند:
۱.نتیجه گرایی:
در این دیدگاه فواید و پیامدهای حاصل از انجام فعالیت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. ۲ رویکرد عمده در این دیدگاه عبارتند از:
۱.اصالت فرد: پیامدها و عواقب حاصل از رفتار و فعالیت افراد با توجه به منفعت شخصی فرد مورد توجه و ارزیابی قرار می‌گیرد.
۲.اصالت جامعه: در این رویکرد مفنعت عموم جامعه در نظر گرفته می‌شود.
طبق بررسی‌های صورت گرفته، بیشترین نظریه مورد استفاده توسط کسب و کارهای نوپا، توجه به فایده و نتیجه یک فعالیت است.
۲.کرامت انسانی:
انسان در نظام آفرینش اشرف مخلوقات است و دارای فضایل اخلاقی مختلفی است. چنین موجودیتی نباید به عنوان ابزار در نظر گرفته شود. باید در برخورد و رفتار با انسان‌‌ها کرامت اخلاقی و ارزش والای موجودیت آن را در نظر داشت.
۳. نسبیت‌گرایی:
اصول اخلاقی ثابت نیستند به این معنا که در طی شرایط و موقعیت‌های گوناگون به طور نسبی دیدگاه‌ها و رفتارهای اخلاقی در معرض تغییر و تحول قرار می‌گیرند.
برای مثال در زمان‌های گذشته تبلیغ برای امور پزشکی و آموزشی، اخلاقی مطرح نمی‌شد ولیکن امروزه این تبلیغات جایز هستند.
۴.فرامین الهی و ارزش‌ها:
ارزش‌هایی نظیر عدالت، آزادی و ... مورد پذیرش عموم جامعه‌ست. طبق فرامین ودستورات الهی، وظیفه انسان تعهد به ایفای این ارزش‌ها تحت فرامین الهی‌ست.
۳.عوامل محیطی و اصول اخلاقی:
نمی‌توان تاثیر محی بر روی کسب و کارها و کارآفرینی را نادیده گرفت. محیط ثابت نیست و همواره در حال تغییر است. این پویایی می تواند بر فرهنگ کسب و کار تاثیر گذار باشد. محیط‌ها عوامل تفاوت‌‌های اخلاقی و فرهنگی را فراهم می‌کنند. در بسیاری از متون، اخلاق کسب و کار را برابر با فرهنگ کسب و کار دانسته‌اند.
در طبقه بندی کلی معیارهای موثر محیطی می‌توان به ۳ عامل کلی زیر اشاره کرد:
۱.اجتماعی-فرهنگی
۲.اقتصادی-سیاسی
۳.انسانی-ارزشی
این معیارها از بالا به پایین به ترتیب دارای بیشترین تاثیر محیطی روی کسب و کارهای نوپا هستند.
اخلاق کسب و کار به معنی الزام به استانداردهای اخلاقی در موقعیت‌های مختلف کسب و کاراست. کسب و کارها با صرف هزینه کمی در این راستا می‌توانند سودآوری بلندمدت خود را تضمین کنند.
در اجرای ارزش ها و اصول اخلاقی می توان هر یک از رویکردهای زیر را انتخاب کرد:
۱.اخلاقی: ناب‌ترین نوع رفتار ست که شامل الزام به تمامی تعهدات مالی، حقوقی، قانونی و اخلاقی نسبت به تمامی ذی نفعان اعم از مشتریان، دولت، کارمندان و ... می‌باشد.
۲.دوستانه: رعایت حقوق سهام داران شامل ارائه سود سهام و افزایش ارزش آن است. علاوه بر آن مسئولیت های اخلاقی در قبال محیط زیست و عموم جامعه با ترغیب سهام‌داران امکان‌پذیر می‌شود که سبب شهرت و اعتبار یک کسب و کار می‌شود.
۳. استراتژیک: در این دیدگاه رویکرد برد-برد مورد توجه است. در این نوع رویکرد هم سود شرکت و هم جنبه‌های اخلاقی مورد توجه‌ست. برای مثال خودرو سازی فورد در ابتدا به تبلیغ صندلی‌های کودک و اهمیت این صندلی‌ها برای تضمین امنیت کودکان پرداخت و در نهایت تعداد زیادی از این صندلی‌ها را به شکل رایگان در اختیار مصرف‌کنندگان قرار داد.
توجه داشته باشید با بی توجهی به ارزش های انسانی و اخلاقی در کسب و کار، مشتریان شما را به عنوان کسب و کاری ریاکار تلقی می کنند و به تدریج اعتماد کارمندان تان را از دست خواهید داد. بعد از آن طولی نمی کشد که کسب و کارتان در آستانه سقوط قرار می گیرد!
نویسنده: ملیکا نصیر ( کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی )
رعایت اصول اخلاقی در بازاریابی و تبلیغات