تابعیت شرکتی، مسئولیت اجتماعی فعالیت‌ها و میزان همخوانی آن با مسئولیت‌های حقوقی، اخلاقی و اقتصادی سهامداران را در بر می‌گیرد. از آنجا که سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی در جستجوی شرکت‌های مسئولیت‌پذیر در مواردی مانند محیط زیست، اجتماع و حاکمیت هستند، اهمیت تابعیت شرکتی هر روز پررنگ تر می‌شود.
اصول تابعیت شرکتی
تابعیت شرکتی به مسئولیت‌های شرکت در قبال جامعه می‌پردازد. هدف آن ارائه استانداردهای بالاتر زیست محیطی و کیفیت زندگی برای جوامعی است که این شرکت‌ها آنرا احاطه کرده در حالی که کماکان برای سهامداران خود سودآور باشند. تقاضا برای شرکت‌های مسئولیت‌پذیر اجتماعی رو به افزایش است و با توجه به افزایش سطح دانش و آگاهی اجتماعی افراد، سرمایه‌گذاران، مشتریان و کارکنان این افراد توجه خود را روز به روز بر شرکت‌هایی که این ارزش‌های اجتماعی و زیستی را مهم شمارند، معطوف می‌دارند و از شرکت‌هایی که به این ارزش‌ها پایبند نیستند، دوری می کنند.
همه فعالیت‌های تجاری، مسئولیت‌هایی اخلاقی و حقوقی دارند اما فعالیت‌های تجاری موفقتر، شهروند شرکتی قویتری را بنا می‌کنند که این امر بیانگر رفتار اخلاق مآبانه شرکت با ایجاد توازن بین نیاز سهامداران و نیاز جامعه و محیط دربرگیرنده فعالیت آن است.
شرکت‌ها در فرآیند توسعه تابعیت شرکتی مراحل مختلفی را طی می‌کنند. شرکت‌ها بر حسب ظرفیت و اعتباری که خرج حمایت از فعالیت‌های اجتماعی، درک قوی از نیازهای جامعه، و وقف مشارکت شرکتی در چارچوب فرهنگ و ساختار شرکت می کنند، به مراحل بالاتری از تابعیت شرکتی می‌رسند.
توسعه شهروند شرکتی
پنج مرحله تابعیت شرکتی به شرح زیر است:
۱- مقدماتی
۲-فعالیتی
۳- مبتکرانه
۴-یکپارچه
۵-دگرگونی
در مرحله «مقدماتی»، فعالیت‌های تابعیت شرکتی، پایه‌ای بوده و تعریف نشده است زیرا آگاهی شرکتی در حد بسیار پایینی قرار داشته و مدیریت ارشد شرکت، یا درگیر موضوع نیست یا تداخل اندکی در این مبحث دارد. بویژه فعالیت‌های تجاری کوچک، به ماندن در این وضعیت تمایل دارند. آنها توانایی مطابقت با بهداشت، امنیت و قوانین محیط زیست استاندارد را دارا بوده اما از فرصت و منابع مورد نیاز جهت توسعه کامل در مباحث اجتماعی بهره مند نیستند.
در مرحله «فعالیتی»، شرکت‌ها اغلب سیاست‌هایی را ارتقا می‌دهند که به موجب آن کارکنان و مدیران بیشتر درگیر سطح بالاتری از انطباق ابتدایی با قوانین پایه باشند.
در مرحله «مبتکرانه» سیاست‌های شهروندی جامع‌تر بوده و لذا جلسات متعدد حضوری و مشورتی با سهامداران و از طریق مشارکت در فوروم‌ها و سایر اقدامات ارتقا دهنده سیاست‌های شهروند شرکتی برگزار خواهد شد.
در مرحله «یکپارچه»، فعالیت‌های شهروندی، شکل رسمی به خود گرفته و با عملکرد معمول شرکت درهم می‌آمیزد. عملکرد در فعالیت‌های اجتماعی تحت نظارت قرار گرفته و این فعالیت‌ها به درون مرز مشاغل رانده می‌شود.
به محض اینکه شرکت به مرحله «دگرگونی» برسد، به این درک خواهد رسید که شهروند شرکتی نقش راهبردی در رشد فروش و توسعه در بازارهای جدید ایفا می‌کند. در این مرحله، مشارکت اقتصادی و اجتماعی بخش لاینفک فعالیت‌های روزانه شرکت خواهد بود.
مسئولیت اجتماعی شرکتی “Corporate Social Responsibility (CSR)”
مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) مفهوم گسترده‌ای از تابعیت شرکتی است که بر حسب نوع شرکت و صنعت می‌تواند به شکل‌های مختلفی دیده شود. از طریق برنامه‌های CSR، فعالیت‌های بشردوستانه و تلاش‌های داوطلبانه، فعالیت‌های تجاری می‌توانند همزمان، هم برند شرکت را ارتقا دهند و هم جامعه را منتفع کند. اهمیت CSR برای اجتماع با اهمیت آن برای یک شرکت برابر است. فعالیت‌های CSR می‌تواند به اتحاد مستحکم‌تر بین کارکنان و شرکت‌ها کمک کرده، روحیه را تقویت کند و به شرکت و کارکنان کمک کند تا احساس ارتباط بیشتری با جهان پیرامون خود برقرار کنند.
برای اینکه یک شرکت مسئولیت اجتماعی داشته باشد، ابتدا باید مسئولیت شرکت در قبال خود و سهامداران خود را بپذیرد. غالبا فعالیت‌های تجاری شرکت‌هایی که با برنامه‌های CSR سازگار می‌شوند، تا حدی رشد می‌کند که می‌تواند این رشد و ارتقا را به جامعه بازگرداند. بنابراین، CSR در وهله اول، راهبردی برای شرکت‌های بزرگ است. همچنین، هر چقدر یک شرکت مشهودتر و موفقتر باشد، مسئولیت بیشتری برای تدوین استانداردهای اخلاق گرایانه برای همتایان، رقبا و صنعت خواهد داشت.
مطالعه موردی: شرکت استارباکس
شرکت استارباکس سالها پیش از عرضه اولیه خود در سال ۱۹۹۲، به حس قوی CSR و تعهد خود به رفاه و پایداری اجتماع اشتهار داشت. استارباکس با توجه به موارد زیر به نقطه عطف شهروند شرکتی رسیده است:
۹۹ درصد قهوه از منبع اخلاقی بدست آمده است،
شبکه جهانی از کشاورزان ایجاد کرده است،
پیشگام «ساختمان سبز» در انبارهای خود بوده است،
میلیونها ساعت خدمات اجتماعی رایگان انجام داده است، و
برنامه‌های آموزش عالی پیشگامانه برای شرکا و کارکنان خود ترتیب داده است.
از اهداف آتی استارباکس می‌توان به استخدام ۱۰ هزار آواره از ۷۵ کشور، کاهش تاثیر سوء فنجان‌های قهوه بر محیط زیست، و مشارکت کارکنان خود در راهبری محیط زیست اشاره کرد