زیر و بم دنیای ناشناخته استارتاپ ها

با توجه به نوپا بودن فعالیت‌های «استارتاپی» در کشورمان، وجود پارک‌های علم و فناوری به عنوان شبکه ای با دسترسی جهانی و خارج از محدودیت‌های تحریمی، بستر مناسبی برای کمک به رشد جهشی «استارتاپ» ها محسوب می‌شود.
در این میان قرار گرفتن آذربایجان شرقی در موقعیت درگاه بین المللی ورودی اینترنت به کشورمان و پهنای باند مازاد ۳۰ درصدی، همراه با سابقه طولانی تبریز در حوزه صنعت می‌تواند این خطه را به پیشروی فعالیت‌های «استارتاپی» در حوزه‌های مختلف با اولویت صنعت تبدیل کند.
بدیهی است که فعالیت‌های «استارتاپی» به دلیل کمتر شناخته شده بودن آن هنوز با مشکلاتی در ابعاد مختلف سیاستگذاری، علمی، فناوری، حمایت‌های مالی و به ویژه فرهنگی مواجه می‌باشد که رفع آنها مستلزم گذشت زمان در عین توجه به ضرورت عقب نماندن از رقباست.
مشکل اصلی در بحث فناوری و استارتاپ ها بحث بستر فرهنگی است بطوری که زمینه‌های فرهنگی برای فعالیت استارت آپ ها در سطوح مختلف از جمله مردم عامه، سیاستگذاری، دستگاه‌های اجرایی و مدیران صنایع فراهم نیست.
البته در تبیین اهمیت فعالیت‌های استارتاپی نباید از این نکته نیز غافل شد که با وجود اینکه بودجه سال جاری در اکثر بخش‌ها انقباضی است، اما بودجه پارک‌های علم و فناوری به طور متوسط ۷۳ درصد و ردیف حمایت از شرکت‌های فناور نیز ۴۱۷ درصد افزیش یافته است.
** ناشناخته بودن حوزه فعالیت‌های «استارت آپی» در جامعه
 سرپرست اداره کل ارتباطات و فناوری آذربایجان شرقی گفت: متأسفانه اداره کل ارتباطات در جامعه و حتی در بین مسؤولان به خوبی شناخته نشده است و با بخش مخابرات در جامعه معرفی شده‌ایم و دیگر بخش‌ها و فعالیت‌های گسترده این اداره کل معرفی نشده است.
مهدی خرامش افزود: در آذربایجان شرقی ادارات کل ارتباطات و فناوری، تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منطقه آذربایجان، زیرساخت، پست، مدیریت شعب پست بانک و پژوهشکده رانشگرهای فضایی زیر مجموعه وزارت ارتباطات و فناوری فعالیت می‌کنند.
وی ادامه داد: وظیفه اداره کل ارتباطات و فناوری آذربایجان شرقی ایجاد هماهنگی بین واحدهای مختلف زیر مجموعه وزارت بوده و همچنین کنترل، نظارت و بازرسی این واحدها از طریق این اداره کل انجام می‌شود.
خرامش اظهار کرد: ۵ شرکت بخش خصوصی از جمله مخابرات، مدیریت شمالغرب ایرانسل، مدیریت شمالغرب رایتل، نمایندگی شرکت‌های وب و همچنین ۱۸ شرکت (FCP) ارتباطات ثابت در استان فعالیت می‌کنند.
مدیرعامل شرکت ایده‌های نوین پارسیان نیز گفت: فعالیت اصلی مجموعه ما در حوزه‌های مختلف از جمله تولید برنامه‌های تحت وب، ایجاد و اداره و بروز رسانی سایت‌های تجارت الکترونیکی و همچنین در حوزه پرداخت‌های الکترونیکی است.
حسن اطاعت با اشاره به فعالیت این مجموعه از سال ۱۳۷۶، افزود: اولین شرکتی هستیم که اینترنت را در آذربایجان شرقی معرفی کردیم و در شرایطی که در استان اینترنت وجود نداشت، ما آموزش اینترنت را به صورت شبیه سازی آغاز کردیم.
وی ادامه داد: با توجه به علاقه شخصی که به حوزه استارتاپ ها داشتم، از حدود ۵ سال پیش با هزینه شخصی به این حوزه ورود و تلاش کردم در اکثر رویدادهای بین المللی که در این حوزه برگزار می‌شود حضور یابم تا اطلاعاتم را به روز کنم.
اطاعت اظهار کرد: به دنبال این هستیم تا از تجارب موجود در دنیا در راستای تأثیرگذاری بر روی فضای فعالیت استارتاپ ها در استان و کشور بهره مند شویم و به همین منظور فضای کار رایگان برای استارتاپها در مجموعه فعالیتی خود فراهم کرده‌ایم.
وی اضافه کرد: توانسته‌ایم فضای آموزشی، انتقال تجارب و برگزاری میزگردها برای استارت آپ ها در استان فراهم کنیم.
رئیس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی نیز در این خصوص گفت: در دنیا به طور معمول ۶۰ درصد شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری در حوزه «آی تی» (فناوری اطلاعات» فعالیت می‌کنند، ولی به دلیل اینکه تبریز قطب صنعتی است حوزه فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در تبریز متفاوت با نرم جهانی است.
عبدالرضا واعظی با اشاره به استقرار ۹۸ شرکت در پارک علم و فناوری افزود: از این تعداد ۴۹ شرکت در حوزه مکانیک و فقط ۱۶ شرکت در حوزه آی تی فعالند.
وی ادامه داد: پارک‌های علم و فناوری کشور به صورت شبکه ای از فناوران است بطوری که ۷۲۰۰ شرکت مستقر در پارک‌های کشور باهم در ارتباط هستند و علاوه بر این عضو اتحادیه بین المللی پارک‌های علم و فناوری جهانی هستیم و ارتباط این شرکت‌ها هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد.
واعظی گفت: در ۱۷ سال گذشته توسط پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی از ۴۴۰ استارتاپ حمایت مالی به مبلغ ۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان در قالب حمایت‌های مالی بدون بهره انجام گرفته است.
** زیرساخت‌ها برای فعالیت استارتاپها در آذربایجان شرقی فراهم است
 سرپرست اداره کل ارتباطات و فناوری آذربایجان شرقی گفت: حرکت در حوزه‌های «آی تی» (فناوری اطلاعات) و «آی سی ی» (فناوری ارتباطات و اطلاعات) در دنیا به صورت جهشی است ولی در کشور ما به دلیل فراهم نبودن بستر کار، حرکت به صورت لاک پشتی است، با این وجود در سال‌های اخیر شاهد فعالیت چشم گیر شرکت‌های فعال در این حوزه هستیم.
مهدی خرامش با تاکید بر اینکه بستر فعالیت برای استارتاپها در استان فراهم است، افزود: پهنای ورودی بین المللی که وارد آذربایجان شرقی می‌شود، ۵۲۰ گیگ است و استان ما به عنوان «گیت وی» (دروازه) عمل کرده و پهنای باند را به سایر استان‌ها همچون اصفهان، شیراز، تهران و مشهد سوئیچ می‌کند.
وی ادامه داد: پهنای باند در آذربایجان شرقی کاملاً فراهم است و در حدود ۳۰ درصد پهنای باند مازاد نیاز در استان وجود دارد، به طوری که نیاز استان تا ۱۵ سال آینده به این مقوله فراهم است.
خرامش اظهار کرد: ضریب نفوذ تلفن‌های همراه در آذربایجان شرقی حدود ۱۱۰ درصد است و فقط در شهر تبریز چند نقطه کور وجود دارد که آن هم به دلیل مسائل فنی است که نمی‌توانیم نفوذ کنیم؛ همچنین ساختمان‌های خشتی و گلی بیشتر از ساختمان‌های بتنی از نفوذ سیگنال‌های مخابراتی جلوگیری می‌کنند.
وی اضافه کرد: شرایط فعالیت اپراتورهای تلفن همراه در آذربایجان شرقی فراهم است و سه اپراتور خواهان سرمایه گذاری حدود ۵۰ میلیارد تومانی در این استان هستند.
سرپرست اداره کل ارتباطات و فناوری آذربایجان شرقی گفت: بیش از ۱۴ هزار کیلومتر در استان فیبر نوری وجود دارد که حدود ۵۰۰ کیلومتر آن در سطح شهر تبریز است.
وی ادامه داد: متأسفانه شهرداری این کلانشهر در بحث مدیریت هوشمند شهری از این پهنای باند فقط برای دوربین‌های نظارتی استفاده می‌کند.
خرامش افزود: با توجه به اینکه آذربایجان شرقی، درگاه ورودی است، از زیرساخت سه هزار و ۵۰۰ کیلومتری بین استانی برخوردار است.
وی با بیان اینکه تعداد مشترکان اینترنت متحرک روز به روز در حال افزایش است، اظهار کرد: در حدود ۲ میلیون و ۵۳۳ هزار مشترک اینترنت متحرک و بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ سایت در استان وجود دارد.
مدیرعامل شرکت ایده‌های نوین پارسیان نیز گفت: زمینه‌های مورد توجه استارتاپ ها در آذربایجان شرقی بیشتر در حوزه «آی تی» و «آی سی تی» است.
حسن اطاعت افزود: این بدین معنی نیست که به سایر زمینه‌ها توجه نشده است، برای مثال در حوزه خدمات اتفاقات بسیار بزرگی رخ داده، به طوری که مبنای واحدی برای انتخاب خدمات بر اساس مقایسه وجود دارد.
وی ادامه داد: در حوزه‌های کشاورزی و مواد غذایی، پزشکی و صنعت، استارتاپها ایجاد شده‌اند و فعال هستند.
اطاعت با بیان اینکه مزیت نسبی یک مفهوم کلان اقتصادی است، افزد: مزیت نسبی استارتاپها این است که به هر حوزه‌ای که ورود پیدا کنند، مجموعه‌ای از دانش‌های جدید مبتنی بر روش‌های نوین و آی تی ایجاد می‌کنند.
رئیس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی نیز در این خصوص گفت: مشکل اصلی در بحث فناوری و استارتاپها بحث بستر فرهنگی است بطوری که زمینه‌های فرهنگی برای فعالیت استارتاپ ها درسطوح مختلف از جمله مردم عامه، سیاستگذاری، دستگاه‌های اجرایی و مدیران صنایع فراهم نیست.
عبدالرضا واعظی با تاکید بر نقش والدین برای تربیت کودکان خلاق و فناور، افزود: متأسفانه بیشتر خانواده‌های ایرانی تمایل دارند فرزندانشان پزشک شوند یا شغلی اداری داشته باشند و کمتر خانواده‌ای فرزند خود را به سمت کارآفرینی و خلق ایده‌ها سوق می‌دهد.
وی با بیان اینکه در بحث سیاستگذاری ها مشکلاتی وجود دارد که در راستای حمایت از شرکت‌های فناور نیست، ادامه داد: در دانشگاه‌ها نیز توجه بیشتر بر مقاله نویسی است بطوری که حتی در شیوه نامه آزمون دکترا آثاری از بحث فناوری وجود ندارد.
واعظی با اشاره به اینکه مدیران صنایع نیز به شرکت‌های دانش بنیان اعتماد ندارند، اضافه کرد: حمایت از پژوهش یعنی اینکه از توسعه فناوری نیز حمایت کرد و در این استان هر مدیری ادعای حمایت از شرکت‌های فناور دارد، باید محصول شرکت‌های دانش بنیان را خریداری کند.
** فرصت‌ها و تهدیدهای شرکت‌های دانش بنیان
 سرپرست اداره کل ارتباطات و فناوری آذربایجان شرقی با بیان اینکه در حوزه استارتاپها جای کار بسیار است، گفت: تا زمانی که محصولات شرکت‌های دانش بنیان خریداری نشوند، با شکست روبرو خواهیم شد.
مهدی خرامش با بیان اینکه فضای رایگان برای فعالیت استارتاپ ها در استان فراهم است ولی این کافی نیست، افزود: این شرکت‌ها نیازمند حمایت‌های مالی و معنوی هستند.
وی با اشاره به اینکه یکی از روش‌های حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، حمایت‌های مالی است، ادامه داد: متأسفانه صندوق خطرپذیری برای این شرکت‌ها در استان وجود ندارد.
خرامش گفت: در منطقه‌ای قرار گرفته‌ایم که بازار خوبی برای فروش محصولات شرکت‌های دانش بنیان وجود و باید از این فرصت بهره مند شد.
مدیرعامل شرکت ایده‌های نوین پارسیان نیز با تاکید بر اینکه انکار تأثیر تحریم‌ها درست نیست، ولی میزان تأثیرگذاری و مدیریت تحریم‌ها مهم است، گفت: یک جوان تبریزی موفق به ایجاد اپلکیشینی شده که توانسته ۵۰ هزار نفر عضو جذب کند، ولی برای اینکه این اپلیکشن توسعه یابد، ضروری است که در «اندروید» و «آی او اس» قابل عرضه شود؛ وقتی به واسطه تحریم‌ها نمی‌توان به روزرسانی کرد پس توسعه آن نیز ناموفق خواهد بود.
حسن اطاعت با اشاره به اینکه تحریم‌ها در عین حال فرصتی برای این شرکت هاست، افزود: وقتی نهاد نوپایی دچار استرس می‌شود، اگر بر اثر این استرس دچار مرگ نشود، بطور حتم باعث شکوفایی این نهاد خواهد شد.
وی ادامه داد: نمونه‌های عینی موفقی وجود دارد که توانسته‌اند بر اثر استرس در جهت ارتقا، نوآوری و تضمین بقا قدم بردارند و از دیدگاه دیگر و تازه ای به موضوع نگاه کنند، بطوری که مورد قبول جامعه جهانی قرار گیرند.
اطاعت اضافه کرد: باید دقت داشت حتی اگر ابتکار و نوآوری وجود داشته باشد، ولی محصول جهانی نشود، باز با شکست روبرو خواهد شد.
وی تاکید کرد: استارتاپهای مختلفی از تبریز توانسته‌اند محصولات خود را جهانی کنند و حتی در کشورهای اروپایی دفاتری ایجاد کرده و فعالیت می‌کنند.
مدیرعامل شرکت ایده‌های نوین پارسیان گفت: سرمایه گذاران خارجی در حوزه ایده‌های نو و فناوری‌های جدید بسیار علاقه مند هستند و در برخی موارد شاهد این هستیم که به دنبال دور زدن تحریم‌ها برای خرید محصولات شرکت‌های دانش بنیان هستند و ایده و محصول برایشان بسیار مهم‌تر از موضوع تحریم بوده است.
رئیس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی نیز گفت: سال ها است که می‌خواهیم اقتصاد را از سلطه نفت خارج کرده و به اقتصاد دانش بنیان تبدیل کنیم ولی موفق نشده‌ایم.
عبدالرضا واعظی افزود: تحریم‌ها باعث بروز مشکل در فروش نفت و به تبع آن توجه به داشته‌ها و پتانسیل‌های داخلی مان شده و این فرصت بسیار خوبی برای گام بلند برداشتن اقتصاد دانش بنیان است.
وی ادامه داد: خوشبختانه دولت به این نتیجه رسیده که پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش بنیان تنها راهکار برون رفت از این وضعیت است.
واعظی گفت: بودجه سال جاری در اکثر بخش‌ها انقباضی است، اما بودجه پارک‌های علم و فناوری به طور متوسط ۷۳ درصد افزایش یافته است و ردیف حمایت از شرکت‌های فناور نیز ۴۱۷ درصد افزیش یافته است.
وی اظهار داشت: این یعنی اینکه دولت در شرایطی که کشور به خاطر تحریم‌ها دچار مشکلات است نمی‌خواهد شرکت‌های فناور ضربه ببینند و این تغییر نگرش در راستای اقتصاد دروززا به برکت تحریم هاست.
رئیس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی افزود: فضای تحریم به شکوفایی شرکت‌ها کمک می‌کند بطوری که در این فضا، حمایت از تولید داخل ضروری شده و صنایع مجبور به خرید و استفاده از محصولات داخلی هستند.
** ضرورت هم افزایی نهادهای مسؤول در حوزه فعالیت‌های دانش بنیان
 سرپرست اداره کل ارتباطات و فناوری آذربایجان شرقی گفت: به دنبال ایجاد پارک اقتصاد دیجیتال در تبریز هستیم و فضای ۲ هزار متر مربعی برای آن فراهم شده است.
مهدی خرامش افزود: براساس آمار کافه بازار یک هزار و ۱۰۰ توسعه دهنده از آذربایجان شرقی فعال است که از لحاظ طرح‌ها و اپلکیشن های ارائه شده رتبه ۸ کشوری ولی از نظر تجاری سازی رتبه ۱۴ را داریم.
وی گفت: این اداره کل در راستای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان تسهیلات پرداخت می‌کند.
مدیرعامل شرکت ایده‌های نوین پارسیان گفت: فضای نظری و آماری و دیدگاه ابلاغی با آنچه که در عمل اتفاق می‌افتد، متفاوت است.
حسن اطاعت افزود: گاه شرایط اقتصادی داخل کشور و هم شرایط تحریمی و برخی محدودیت‌های دیگر باعث می‌شود تمام سیاستگذاری ها و حمایت‌ها عملیاتی نشود که برای رفع ایرادات نیازمند ایجاد فضای گفت و گوی بخش خصوصی و بخش دولتی هستیم.
رئیس پارک علم و فناوری آذربایجان شرقی نیز با تاکید بر ضرورت هم افزایی تمامی بازیگران عرصه فناوری گفت: سیاست پارک خروج از حالت انتزاعی است و تلاش می‌کنیم برای حل چالش‌های موجود در استان ورود کنیم.
عبدالرضا واعظی افزود: پارک‌های علم و فناوری نباید رویداد محور باشند و بایستی تلاش کنند محصول به دست آمده را در اختیار صنایع و جامعه قرار دهد.
وی ادامه داد: موفقیت یک استارتاپدر فروش محصول است و برای این منظور به دنبال راه اندازی دپارتمان بازاریابی در داخل پارک هستیم.