یکی از استراتژی‌های روسیه برای رقابت‌پذیری بیشتر در جهان امروز تلاش برای دیجیتالی شدن همه بخش‌های این کشور از اقتصاد گرفته تا سلامت و... بوده است. در همین راستا ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری این کشور که مدت‌هاست در زمینه دیجیتالی شدن روسیه تلاش داشته و برنامه‌هایی هم کلید زده بود طی فرمانی بر تدوین و تصویب راهبرد دیجیتالی شدن این کشور تأکید کرد.
بازار 27میلیارد دلاری هوش مصنوعی
با توجه به جدیدترین فرمان پوتین، به منظور توسعه فرآیند دیجیتالی شدن این کشور و تحقق استراتژی رئیس‌جمهوری روسیه، حداقل ۱۰ بخش از حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و مدیریت دولتی باید به عرصه دیجیتال وارد شده و تا ماه جولای 2021یعنی تیرماه ۱۴۰۰ در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشند. در توسعه فرآیند دیجیتالی روسیه بیش از هر چیز بر هوش مصنوعی تأکید و عنوان شده است که باید نرم افزارها و سخت افزارهای داخلی بر اساس فناوری‌های هوش مصنوعی قابلیت رقابت را داشته باشند.
توجه ویژه روسیه به حوزه هوش مصنوعی کاملاً هوشمندانه است، چراکه ارزش بازار هوش مصنوعی در سال 2019 حدود 27.23میلیارد دلار بوده است و انتظارمی رود با توجه به افزایش تعداد وسایل متصل به اینترنت و رشد پذیرش فناوری اینترنت اشیا در جهان، این رقم در سال 2027 به 266.92میلیارد دلار برسد. افزایش اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های مبتنی برابر در زمینه سلامت، بانکداری، تولید، سرویس‌های مالی، بیمه و همچنین افزایش تهدیدات سایبری، فرصت‌های جدید برای بازار هوش مصنوعی به حساب می‌آیند. به‌عنوان مثال استفاده از یادگیری ماشینی در شناسایی دقیق سلول‌های سرطانی سبب افزایش تقاضا برای هوش مصنوعی در حوزه سلامت شده است و روسیه هم نمی‌خواهد این فرصت را از دست بدهد.
یک استراتژی ویژه
روسیه که تنها کشور پهناور جهان محسوب می‌شد در زمینه هوش مصنوعی استراتژی خاص توسعه هوش مصنوعی نداشت سرانجام در اکتبر سال 2019 برنامه «استراتژی ملی برای توسعه هوش مصنوعی تا 2030» را ارائه داد و به این ترتیب عملاً همه چیز تغییر کرد و روسیه گام‌هایی محکم به سوی توسعه هوش مصنوعی برداشت اما به‌دلیل شیوع کرونا و مشکلات اقتصادی ناشی از آن، شتاب توسعه هوش مصنوعی گرفته شد و حالا این استراتژی با فرمان جدید پوتین جانی تازه گرفته است و انتظار می‌رود عقب ماندگی سال 2020 هم به‌سرعت جبران شود.
به‌عنوان مثال هرچند درحال حاضر تعداد استارتاپ‌های حوزه هوش مصنوعی در روسیه رو به افزایش است اما همچنان این تعداد نسبت به کشورهای پیشرفته بسیار کم است و باید تلاش بیشتری در این زمینه انجام شود. به‌عنوان مثال 168استارتاپ هوش مصنوعی در روسیه فعالیت دارند در حالی که این رقم برای امریکا 6هزار و 903استارتاپ است. البته پوتین اعلام کرده که در استراتژی جدید خود حداقل 400کمپانی به سمت هوش مصنوعی سوق داده خواهند شد که این موضوع تا حدودی می‌تواند این خلأ را جبران کند.
به‌هرحال پوتین تمام تلاش خود را به کار گرفته که تا سال 2024 روسیه به موفقیت‌های چشمگیری در این زمینه دست یابد و در جهان حرفی برای گفتن داشته باشد. ازسوی دیگر طبق این استراتژی، قرار است تا سال 2030 فاصله بین روسیه و کشورهای توسعه یافته برداشته شده و این کشور در جمع کشورهای پیشتاز در زمینه هوش مصنوعی قرار بگیرد.
گفتنی است درحال حاضر نیز روسیه در سطوح مختلف از هوش مصنوعی استفاده می‌کند که از آنها می‌توان به شناسایی هویت دیجیتال شهروندان، فناوری‌های شناسایی چهره، آنالیز تراکنش‌های مالی و... اشاره کرد که براحتی در روسیه استفاده می‌شود و البته برای مقابله با هرگونه سوء‌استفاده در این زمینه، قوانین مدون و خاصی نیز وجود دارد.
بودجه 10.5میلیارد دلاری برای دیجیتالی شدن روسیه
روسیه تاکنون در زمینه هوش مصنوعی تلاش‌های زیادی داشته تا درجمع برترین کشورها قرار بگیرد و «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه در مناسبت‌ها و سخنرانی‌های مختلف همواره بر این موضوع تأکید کرده که یک کشور پیشتاز در زمینه هوش مصنوعی می‌تواند به ابرقدرت جهان تبدیل شود اما هزینه این برنامه دیجیتال‌سازی روسیه چقدر برآورد شده است؟ گفته می‌شود تحقق این برنامه به 10.5میلیارد دلار بودجه نیاز دارد که 5.8میلیارد دلار آن توسط بودجه فدرال تأمین خواهد شد و 4.7میلیارد دلار نیز باید ازسوی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی تأمین شود.
پوتین گفته است: در دهه آینده روسیه در زمینه هوش مصنوعی و بیگ دیتا پیشتاز خواهد بود که البته برای تحقق این امر نیاز به تحول دیجیتال در کل کشور داریم. میلیاردها روبل برای این تحول هزینه خواهد شد تا تقریباً همه سرویس‌های عمومی به صورت الکترونیک دربیاید. وی افزود: درعین حال که برای توسعه دیجیتال اکوسیستم‌های عمومی شهرها تلاش می‌شود موضوع امنیت سایبری نیز مورد توجه قرار دارد تا از اطلاعات شخصی و حریم خصوصی شهروندان حفاظت شود. در این راستا دولت باید استراتژی تحول دیجیتال را برای 10 بخش کلیدی اقتصاد روسیه مدنظر قرار دهد و از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای خدمات‌رسانی به پزشکان، برنامه‌ریزی شهری، حمل‌ونقل و... استفاده کند.
به‌گفته پوتین، بخشی از این فعالیت‌ها هم به حوزه آموزش هوش مصنوعی و آنالیز بیگ دیتا در دانشگاه‌ها مربوط می‌شود تا جایی که کارمندان حوزه حمل و نقل، معلمان و اساتید دانشگاه، وکلا، پزشکان، کشاورزان و تولیدکنندگان کشور موظفند آموزش‌های لازم را در حوزه هوش مصنوعی ببینند. این آموزش‌ها از نیمه دوم سال 2021 آغاز خواهد شد تا در آینده شاهد توسعه کامل تحول دیجیتال در این کشور باشیم.
اقتصاد دیجیتال نیز بسیار مورد توجه پوتین قرار دارد و بارها عنوان کرده است که اینترنت و صنعت ارتباطات روسیه باید در خدمت اقتصاد دیجیتال درآیند. رئیس‌جمهوری روسیه همچنین یادآور شد: طبق هدف تحول دیجیتال روسیه باید تا سال 2030 سرویس‌های ضروری شهری تا 95درصد الکترونیک شده باشند و تا 97درصد از خانوارها نیز در روسیه به شبکه پهن باند اینترنت دسترسی داشته باشند. همچنین باید میزان سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های اطلاعاتی نسبت به سال 2020 حدود 4برابر شود تا این انتظارات برآورده شوند. توسعه فناوری5G و توسعه پلتفرم‌های ابری هم از دیگر تأکیدات پوتین برای رسیدن به تحول دیجیتال است. همچنین قرار است روسیه از هوش مصنوعی در صنعت و کشاورزی بیشترین بهره را بگیرد و در این راستا از پژوهش‌ها در این زمینه حمایت کافی دارد. خودروهای خودران، نیروی نظامی مبتنی بر هوش مصنوعی، علوم روباتیک و... نیز از دیگر بخش‌هایی است که در استراتژی پوتین مورد تأکید و توجه ویژه قرار گرفته است.
نگاهی به وضعیت آی‌سی‌تی روسیه
یکی از ملزومات تحقق روسیه دیجیتال، وضعیت مناسب آی‌سی‌تی در این کشور است که به نظر می‌رسد این کشور در این زمینه نسبتاً موفق عمل کرده است. روسیه با داشتن حدود ۱۴۶ میلیون نفر نهمین کشور پرجمعیت دنیا محسوب می‌شود و طبق آمار مؤسسهWe are social، در سال 2020 حدود 118میلیون نفر از این تعداد، کاربر اینترنت بوده‌اند وضریب نفوذ اینترنت در این کشور به 81درصد می‌رسد. از این کاربران اینترنت هم بیش از 70میلیون نفر کاربر حداقل یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند و ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی نیز در این کشور حدود 48درصد برآورد شده است. همچنین کاربران روس روزانه 7ساعت و 17دقیقه از اینترنت استفاده می‌کنند که 2ساعت و 26دقیقه از این زمان را در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند وهمچنین 3ساعت و 14دقیقه از زمان حضور در اینترنت را در گوشی هوشمند یا سایر وسایل دیجیتال سیار به سر می‌برند. ازسوی دیگر حدود 238میلیون خط تلفن همراه در این کشور وجود دارد و 91درصد روس‌ها به تلفن هوشمند دسترسی دارند.
از نظر تجارت الکترونیک هم باید گفت 80درصد کاربران روس برای خرید یک محصول حتماً در اینترنت جست‌و‌جو انجام می‌دهند و 60درصد مردم خرید آنلاین را انجام می‌دهند که 32درصد از آنها خریدشان را ازطریق تلفن هوشمند انجام می‌دهند. ضریب نفوذ تجارت الکترونیک در روسیه از 7درصد در سال 2019، به دلیل شیوع کرونا به 11درصد در 2020 رسید که البته از 19درصد امریکا بسیار پایین‌تر است. ارزش بازار تجارت الکترونیک روسیه در نیمه نخست 2020 به حدود 15.2میلیارد دلار رسید چرا فروش آنلاین در این کشور رشدی 40درصدی را شاهد بود و شاید بتوان گفت همین امر دیجیتالی شدن روسیه را می‌تواند تسریع بخشد.